In 2001 sloegen twee progressieve giganten de handen ineen voor een Amerikaanse tour. Tool was op dat moment al tot eenzame hoogte gestegen binnen de progressive metal en King Crimson stond aan de wieg van het complete progrock-genre. Haar invloed op eerstgenoemde band is bovendien gigantisch. De verschillen tussen de twee zijn evident maar de overeenkomsten net zo opvallend. Dat bleek achttien jaar geleden al en werd een paar weken geleden nog eens onderstreept, toen zowel Tool als King Crimson Nederland vereerde met een bezoek.

Inmiddels verkoopt Tool in zes minuten de immense Ziggodome uit, waar de grote inspirator het moet doen met twee keer de bescheiden Nijmeegse Vereeniging. Het lijkt de wereld op zijn kop, en dat is het misschien ook wel. Tool tourde twaalf jaar niet meer en de fanschare wacht al dertien jaar op een nieuw album. Dat verklaart in ieder geval de gretigheid van het publiek. De schaarste (vier studio-albums in 29 jaar) wakkert de honger blijkbaar aan. King Crimson (dertien studio-albums in vijftig jaar) tourt na een zes jaar durende sabbatical sinds 2014 vrijwel continu rond de wereld en waar Tool weigert om concertopnames te releasen, verschenen er in deze periode alleen al zes Crimson live-albums. De muziek van Tool is bovendien makkelijker verteerbaar. Ze rekt in een viermansformatie de grenzen van de metal op. King Crimson doet datzelfde met zeven personen maar verkent naast het gitaargeweld ook gebieden als jazz, new wave, klassiek, experimentele muziek en industrial.

Tot zover de verschillen. Sinds 2000 oriënteert Crimson zich meer richting alternatieve metal en het is niet voor niets dat in die periode Tool op haar pad komt. Crimson’s metalen variant scheert namelijk opvallend vaak dicht langs de huisstijl van het kwartet uit Los Angeles. En dat is ook logisch, want Tool heeft nooit onder stoelen of banken gestoken door King Crimson te zijn beïnvloed. Met name Crimson’s post-punkvariant uit de vroege jaren ’80 klonk al geregeld door in het Tool-werk, zoals die uiteraard ook terugkeert in Crimson’s eigen metalen versie.

De recente Nederlandse shows waren bij uitstek geschikt om beide bands naast elkaar te leggen. En inderdaad. Het slotstuk van Tool’s ‘Ænema’ zou zo op het Crimson-album ‘The Power To Believe’ kunnen staan en toen in de Vereeniging ‘Frame By Frame’ voorbijkwam hoorde ik de overeenkomsten met ‘Forty Six & 2’, dat me vier dagen eerder in Amsterdam van de sokken blies. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Uiteindelijk komt het er op neer dat het de complexe ritmes en maatsoorten zijn die de bands naar elkaar toe trekken. ‘Forty Six & 2’ bestaat bijvoorbeeld grotendeels uit een 4/4 maat, waarbij sommige secties (met name de drums) in 7/8 worden gespeeld. In specifieke stukken komen partijen in 3/8, 9/8 en 5/8 voorbij terwijl de bas 7/8 aanhoudt. ‘Frame By Frame’ van King Crimson begint met een 1/16 riff gevolgd door een 4/4 passsage die opschuift naar 13/8 terwijl er ook 14/8 gespeeld wordt. Tijdens de zangpartijen speelt een van de gitaristen zijn deel in 7/8.

Op papier ziet dat er uit als wiskunde maar zo klinkt het niet. En dat is precies waar King Crimson en Tool elkaar, naast een strikt fotografieverbod, ontmoeten. Beide bands vervallen geen moment in technische masturbatie. Tool blijft, ondanks dat ze met een duizelingwekkende techniek de meest complexe dingen speelt, wreed rocken en greep in Amsterdam 17.000 bezoekers genadeloos bij de strot met een intensiteit en emotie die bijna naar adem deed happen. King Crimson is tot hetzelfde in staat maar kan tevens ook swingen en in hoge mate ontroeren met hemelse melodieën. Niemand die het dan nog heeft over wiskunde, het is muziek met een ziel. Loeihard de zaal in geknald. Rechtsreeks in de harten van de bezoekers, die keer op keer worden overdonderd. Dát is de kracht van beiden. Niet de technische perfectie en allesovertreffende speltechniek, maar hetgeen ze daarmee doen. Om in wiskundige termen te blijven: de som is vele malen groter dan de afzonderlijke delen.

En het eindresultaat spreekt voor zich. Verwacht geen volksmennerij bij Tool en King Crimson. De interactie met het publiek was bij beide shows nagenoeg nihil. De muziek deed het werk. Meer hoefde het niet te zijn. De opperhoofden Maynard James Keenan (Tool) en Robert Fripp (King Crimson) deden hun ding, zoals altijd, achteraan op het podium. In de luwte, vanuit een soort esoterische benadering. Keenan achter gitarist Adam Jones en bassist Justin Chanselor. In de shaduw van drummer Danny Carey, die terecht centraal stond omdat hij misschien wel het belangrijkste bandlid is. Robert Fripp heeft geen Carey ter beschikking maar posteerde gewoon drie meesterdummers pontificaal en naast elkaar vooraan het podium: Gavin Harrison, Pat Mastelotto en Jeremy Stacey. Met de rest daar achter. Ook in dit geval geheel terecht. Want hoe indrukwekkend blazer Mel Collins, bassist Tony Levin en zanger/gitarist Jakko Jakszyk ook van leer trokken, het waren deze week de drummers die de toon zetten.

Maar alle analyses en geleuter op een stokje. Het was gewoon keigoed. Zowel Tool als King Crimson imponeerden, betoverden, ontroerden, overdonderden en overstegen zichzelf op momenten. “De ovatie in de Ziggo Dome na twee uur Tool is hartverwarmend. Een band die zo tegendraads is, en met eigenlijk weinig modieuze, uitgesponnen en technische rock zo op de emoties weet te spelen, verdient een hartstochtelijke applaussessie”, schreef Robert van Gijssel na afloop in de Volkskrant. Vervang Tool door King Crimson, Amerikaanse door Engelse en Ziggo Dome door Vereeniging en voilà.

En dat allemaal in een tijdsbestek van 5 dagen. Een kleine week die begon met een allesverslindend apocalyptisch ‘Ænema’ en eindigde met de beste live uitvoering van ‘21st Century Schizoïd Man’ die ik ooit hoorde. 2019 is klaar.

Gezien: Tool (Ziggo Dome, Amsterdam – 18 juni 2019)

Setlist: Ænema, The Pot, Parabol, Parabola, Descending, Schism, Invincible, Intolerance, Jambi, Forty Six & 2, CCTrip, Vicarious, Stinkfist. 

Gezien: King Crimson (De Vereeniging, Nijmegen – 22 juni 2019)

Setlist: Hell Hounds Of Krim, Neurotica, The ConstruKction Of Light, Epitaph, Interlude, EleKrtiK, One More Red Nightmare, Discipline Frame by Frame, Indiscipline, Drumzilla, Cirkus, Cat Food, Easy Money, Moonchild, The Court of The Crimson King, Radical Action II, Level Five, Starless, 21st Century Schizoid Man.

Wegens een strikt fotografieverbod bij beide shows, deze keer geen foto’s.